Bəzi mənbələrə görə, “Britaniya şiri” Daşkənddə onunla ən azı qeyri-rəsmi görüş keçirməyə çalışsa da, Özbəkistan prezidenti “qərəzində qalıb”. Kemeronun Daşkənddəki “fiasko”sundan sonra Özbəkistan prezidenti Avrasiya İqtisadi Birliyi (AİB) Şurasının Moskva sessiyasında fəxri qonaq kimi iştirak edib. Vladimir Putinin Daşkəndə dövlət səfəri, şübhəsiz ki, Özbəkistan prezidentinin mövqeyini əsaslı sınaqdan keçirmək məqsədi daşıyır.
Qazaxıstanı Mərkəzi Asiyanın “açarı” hesab etmək qəbul edilsə də, insan və xammal resursları, kommunikasiya “habı” baxımından Özbəkistan bu regionun episentridir. Bundan əvvəl mətbuatda ilin sonuna qədər Böyük Britaniya-Mərkəzi Asiya sammitinin keçirilməsinin planlaşdırıldığı barədə məlumat yayılmışdı. Lakin çətin ki, bu təşkil edilsin.
Birincisi, Böyük Britaniyada parlament seçkiləri gözlənilir, daha əhəmiyyətli olan ikincisi, Özbəkistan prezidentinin Kemerona “göstərdiyi qəbul” və bir neçə gün sonra AİB Şurasının iclasında iştirakı Daşkəndin özünü Londonun Mərkəzi Asiya “konteyneri”ndən çıxardığını sübut edir. Belə olan halda sammitin çağırılması mənasız olur.
Rusiya prezidentinin Daşkəndə səfəri ərəfəsində Bişkekdə MDB ölkələrinin təhlükəsizlik orqanları və xüsusi xidmət orqanları rəhbərlərinin növbəti iclası çağırılıb. İclas zamanı Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin direktoru Aleksandr Bortnikov Böyük Britaniyanı kəskin tənqid edərək, onu Mərkəzi Asiyanı “mənimsəmək” planını həyata keçirməkdə ittiham edib. Bortnikov Mərkəzi Asiya ölkələrinin liderlərinə xəbərdarlıq edib ki, təsdiq edildikdən sonra London “hakimiyyət dəyişikliyi həyata keçirəcək”.
Ən azından formal olaraq idarəçilik ənənələrindən imtina edən Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayevdən fərqli olaraq, Özbəkistan prezidenti sələfinin irsini nüfuzdan salmayıb. Mərhum İslam Kərimov təbii ki, son dərəcə “mürəkkəb” şəxsiyyət idi, amma prinsipial olaraq heç vaxt Moskvaya qarşı çıxmayıb. Mirziyoyev onun siyasi varisidir. Bu mənada, necə deyərlər, onunla Vladimir Putin arasında “kimya var”.
Qazaxıstan və Qırğızıstan AİB-in Mərkəzi Asiyada üzvləridir. Özbəkistan bu struktura qoşulacaqmı? Ümumiyyətlə, AİB-in daha geniş inteqrasiya strukturunda yenidən formatlaşdırılacağı istisna edilmir. Qərb və Rusiya türkmən qazının “dünya xəzinəsi”nə fokuslanıb. Orta Asiya Rusiya ilə Böyük Britaniya arasında “bölünəcəkmi”? Hələ çar dövründən rusların maraqlı bir ifadəsi məşhurdur: “Ташкент хлебный город”.
Firuz Bağırov
Ordu.az
